گفتگو با مصطفی حمادی  از قدیمی ترین دمام سازان و دمام زنان دیلم:

    بزرگترین آرزویم دمام زدن در بین الحرمین است

 

گزارش و عکس از: اسماعیل طاهری نیا

دیلم- طاهری نیا: از ۱۳ سالگی به دمام و دمام زنی علاقه داشت و دمام ساختن و دمام زنی را ازحسینیه بوشهری ها در آبادان نزد حمید خلیجی و بلال و رمضان آموخت،حدود ۴۸ سال است که دست و پنجه اش با پوست و چوب دمام آشناست و گوشش به صدای سنج و دمام عادت کرده. شبهای محرم با پای برهنه و با نگاهی نافذ و خشن در وسط هیاتش مراقبت دمام زنهاست که از نت خارج نشوند و نوای دمامش خراب نشود.صدای دمامش از بین همه هیاتهای دمام زنی دیلم قابل تشخیص است.چرا که دمام زنی را با عشق و علاقه خاصی از کودکی و پیش استاتید دمام سازی از آبادان آموخته است.درآستانه محرم حسینی و به بهانه معرفی یکی از قدیمی ترین دمام زنان و دمام سازان دیلم به هیات دمام زنی مسجد امام خمینی رفتم و گفتگویی ترتیب دادم با این دمام ساز مشهور دیلمی که به شرح ذیل آمده است.

خودتان را معرفی کنید؟

بنام خدا مصطفی حمادی هستم،متولد ۱۳۳۱ و ساکن دیلم،هفت تا پسر دارم، بانی هیات دمام زنی مسلم ابن عقیل مسجد جامع امام خمینی(ره) دیلم هستم و حدود ۳۸ سال است در مسجد امام خمینی(ره) همراه با حاج ابولقاسم خلیلی،علی آهنکوب،حاج محمد جعفرزاده و بچه هایم در این دستگاه عزاداری می کنم.

دمام زنی را از کجا یاد گرفتید؟

درآبادان از نوجوانی علاقه زیادی به نوای دمام و دمام زنی داشتم و در حسنیه بوشهریها خدمتگزار بودم و دمام زدن را پیش حمید خلیجی، بلال و رمضان در آبادان آموختم وحدود ۳۸ سال پیش به دیلم آمدم و با کمک مرحوم حاج فرج اله خلیلی هیاتی تشکیل دادم و الان هم در خدمت مردم دیلم و نوکر آقا امام حسین(ع) هستم.

دمام را از کی آماده می کنید؟

برای ساختن دمام از حدود دوماه قبل از ماه محرم پوست گوسفند را از کشتارگاه می خرم وهمراه با چند نفراز بچه های هیات و بچه هایم در منزل مسکونی ام در حیاط ساختمان ۱۶ واحدی بنیاد مسکن اقدام به درست کردن دمامها می کنیم.

دمامها را چگونه و با چه ابزاری می سازید؟

یک دمام تشکیل شده از درام،پوسه، بند و تسمه(کولی). اول اینکه هرسال باید پوستهای دمام را تعویض کرد چون پوست دمام به مرور زمان خراب میشه. برای درست کردن دمام ابتدا هرسال پوست گوسفند را دوماه قبل از ماه محرم و صفر از کشتارگاه می خریم، پوست گوسفند را از ۵ تومان خریده ام تا الان که ۸ هزار تومان است. درام(محفظه استوانه ای دمام) از جنس پلیت گالوانیزه است و آنها سفارشی از آبادان دانه ای ۸۰ هزار تومان میخرم و به دیلم می آورم.ساخت هر دمام بدون خرید قوطی ها حدود ۳۵ هزار تومان هزینه دارد. البته ازراه ساخت و فروش دمام به دیگرهیاتهای دمام زنی دیلم مقداری از این هزینه را تامین می کنم.

اگه امکان داره توضیح بیشتری در خصوص ساختن دمام بدهید.

برای درست کردن دمام ابتدا درامها یا محفظه استوانه ای فلزی را رنگ آمیزی کرده و پس از خشک شدن دوسوراخ در کنار هم به صورت قرینه در وسط قوطی استوانه ای ودر دو طرف آن ایجاد می کنیم این سوراخها برای خروج هوا و بیرون رفتن صدای دمام و نوعی تنظیم کننده صدای دمام است.

پس از آن دو تکه سیم دورشته ای دو دو سر قوطی کرده و محکم می بندیم سپس پوستهایی که موهایش را تراشیده ایم به اندازه دوبرابر قطر سر درام بریده و بر روی درام میگذاریم و از زیر سیمها آن را رد می کنیم و می کشیم تا محکم شود.

پس از آن یک تکه بند هفت بغلی(حدوداً ۱۰متری) که این بندها رو مرحوم امانی خلیفه ای از کویت برایم می آورد و خیلی هم محکم است و جنس شان از کُمبار(از پوست درخت نارگیل درست میشود)که برای هر دمام آماده شده را از سوراخهای دور پوست و از زیر سیمها رد کرده و یکی در میان به اندازه یک وجب از هم می کشیم تا محکم شود و بعد هم کولی دمام (تسمه ایی که با آن دمام را به دوش می اندازند) را به دمام می بندیم.

حالادیگر دمام آماده است و آنها را به هیات در منزل حاج ابوالقاسم خلیلی می بریم و از شب اول محرم قبل از زدن باید حتما آنها را گرم کنیم.زحمت آوردن هیزم برای آتش زدن و گرم کردن دمامها را هم آقای رحمانی(داماد مرحوم حاج فرج اله خلیلی) می کشد.

چندتا دمام و چند تا دمام زن دارید؟

هرسال حدود ۱۵ تا دمام آماده می کنیم والبته دمامهای سال قبل را استفاده می کنیم ولی ممکنه درامها پوسیده شوند یا خراب شوند که آنها را هم یا تعویض یا تعمیر می کنیم آنهایی هم که نیازبه رنگ آمیزی دارد مجدداً رنگ آمیزی می کنیم. هیاتمون حدود۳۰ تا دمام زن داره.تا شب چهارم ۸ دمام بیرون می آوریم و از شب چهارم به بعد ۱۰ دمام بیرون می آوریم چون تعداد دمام زنها از شب چهارم به بعد بیشتر میشه.

سه تا اشکون زن(اشکون ضربه ای است که با ریتم چهار تا چهارتا زده می شود) داریم، آقای صالح حمادی برادرم از اشکون زنهای قدیمی دیلم بود وهمچنین آقای علی آهنکوب که یکی از بهترین اشکون زنهای دیلم هست و آقای حمیدرضا عباسیان و آقای ابراهیم بشیری هم که چندسالی است به هیات آمده اند و در این دستگاه عزاداری می کنند.اشکون زنها در دو طرف حلقه دمام زنی می ایستند و بقیه دمام زنها هم دو به دو روبروی هم  می ایستند با علامت خودم یکی یکی اشکون زنها شروع به زدن می کنند یعنی اولی که اون سر حلقه دمام زنی است شروع می کند و ۴ تا ۴ تا می زند بعد از آن با اشاره خودم قطع می کند و بعد اشکون زن بعدی شروع می کند.

چه چیزی باعث شده تا هنوز پس از ۴۵ سال دمام ساختن و دمام زدن را ادامه دادی و آن رو رها نکردی؟

عشق حسینی و عشق به آقا اباعبداله الحسین(ع)،شور محرم و حمایت های بی دریغ حاج ابولقاسم خلیلی و پدر مرحومشان حاج فرج اله خلیلی که در طی این سالها در کنارم بوده اند و اکنون هم چند سالی است که در منزل آقای رحمانی(داماد مرحوم حاج فرج اله)هستیم و کمک و حمایتم می کند و تا زنده ام خودم و بچه هام این دستگاه عزاداری امام حسین(ع) را رها نمی کنیم.

از قدیمی هایی که سالهای گذشته با هیات بودند و الان در قید حیات نیستند برایمان بگویید.

مرحوم درویش جوهری و پسرمرحومش غلامحسین،مرحوم حاج فرج اله خلیلی،مرحوم حاج جواد بوشهری،مرحوم حاج محمد(سنگور)بوشهری(پدر محمود بوشهری)،مرحوم حاج حمید قره باغی،مرحوم حاج حمید دریانورد،مرحوم حمداله و سیف اله حمادی، خدا همشونه بیامرزه، اینها از قدیمی هایی بودن که از زمانی که بنده به دیلم آمدم و هیات را تاسیس کردم در ماه محرم و صفر در این هیات دمام می زدند و کمکم بودند.

آیا تا الان هم از خارج از شهرستان دعوت شده اید؟

بله خرداد ۶۸ در ایام رحلت امام خمینی(ره) آقای حاج عباس فتاح گفت از بوشهر زنگ زدن گفتن یه هیات دمام زنی ازدیلم بفرستید برای مراسم ارتحال امام، ما هم به همراه مرحوم درویش جوهری و چندتا از بچه های دیگه هیات به تهران رفتیم و هنوز مراسم خاکسپاری امام تمام نشده بود و ما پس از خاکسپاری به بیت امام رفتیم ودرحضور مرحوم حاج احمد آقا خمینی دمام زنی کردیم و مرحوم حاج احمد آقا خیلی از ما استقبال کرد و گفت این هیات دوباره دمام بزند و تقدیرنامه بهمون دادند، خدا بیامرزش مرحوم درویش جوهری کاه و خاک رو سرخودش می ریخت و با شور و گداز عجیبی عزاداری می کرد، یادش بخیر.

سنجها را از کجا تهیه میکنی؟

سنجها را به طور سفارشی از آبادن تهیه میکنم و در تعمیر آنها هم بچه هایم کمک می کنند. بهرام تنگستانی ازسنج زنان معروف دیلم است و سالهاست در این هیات سنج می زد و الان هم اکبرعوض زاده،جواد و علی مرادی،کیوان مرادی، مصطفی دیلمی و حسن دشتی سنج می زنند.

بوقی که در هنگام دمام زنی استفاده می کنی را از کجا تهیه کرده ای؟

این بوق از شاخ بزکوهی ساخته شده وحدود ۴۰ سال پیش در آبادان خودم آنرا تراشیده و ساخته ام و الان ۴۰ سال است که شیپور هیات دمام زنی ما این بوق است و از بوق زنهای قدیمی هیات اکبر زاهدی پور بود و الان هم که آقای ابراهیم بشیری،حسین مرادی،فیاضی وپسر خودم بوق میزنند.

چوبهای دمام را از کجا تهیه می کنید؟

چوبها از درخت نخل است و آنها را از آبپخش تهیه میکنم.بچه ام ماشین کرایه می کند و از آبپخش ۸۰ تا ۱۰۰ چوب می آورد و بعد خارهایش را میزنیم و پس از برش دو سر چوب پیش تراشکاری مجتبی کورش فرد آنها را برش می زنم و خودم یکی یکی باد دقت و حوصله آنها را می تراشم.

آیا به کربلا مشرف شده اید و بگویید بزرگترین آرزویت چیست؟

نه هنوز به کربلا نرفتم و بزرگترین آروزیم این که با بچه های هیات دمام زنی ام برم کربلا و در بین الحرمین دمام بزنم.

اشک در چشمان مصطفی جمع می شود و با صدای بغض کرده می گوید: قربون آقا امام حسین(ع)برم یا امام حسین(ع) این آرزوی ما را در این ماه عزیز برآورده کن.

یک خاطره ای از این چند سالا حضورتان در هیات دمام زنی تعریف کیند.

اوایل دهه شصت بود از بوشهر درام خریده بود و به دیلم آمدم  ولی به در جریان اتفاقی من هم صورت اشتباهی بازداشت شدم زندان  رفتن من مصادف شد با روز اول محرم  بچه ها  گفتند: مصطفی ماه محرم اومده چکار می خواهی بکنی من گفتم من دمامها رو آماده کردم بچه های هیات منتظرم هستن، قسم خوردم و گفتم به خون امام حسین (ع) اگر منو تا ظهر مرخص نکنی منم دست به دمام نمی زنم دیگه، بخون حسین قسم ساعت ۱۲ ظهر بود صدای اذان می اومد صدام زدند گفتن مصطفی حمادی شما آزادی و گفتن امام جمعه دیلم وساطتت کرده و گفته این هیات دمام زنی داره و بی تقصیره و باید آزاد بشه و منو آزاد کردند و من برگشتم دیلم و در زدم و آقای عباس عوض زاده و حاج محمد و علی آهنکوب مشغول درست کردن دمامها بودن و من هم رفتم داخل و مشغول درست کردن دمامها شدم این هم خاطره ای بود از این دستگاه عزاداری امام حسین(ع).

به عنوان سوال آخر اگر صحبت خاصی دارید بفرمایید؟

هیات ما نیاز به حمایت دارد ولی متاسفانه از طرف مسجد امام خمینی(ره) حمایتی از هیات دمام زنی نمی شود و جای درست و حسابی برای درست کردن و نگهداری دمامهایمان نداریم و بعدازماه محرم و صفر باید دمامها را بار بزنیم و به خانه خودم در حیاط ساختمان ۱۶ واحدی بنیاد مسکن ببریم از هیات امنای مسجد امام خمینی(ره) تقاضای حمایت و پشتیبانی داریم.