آذین صبوری-مساله ای که این روزها جامعه ما به خصوص نوجوانان و جوانان را تهدید می کند روی آوردن به پرورش اندام به جای ورزش است که استقبال از آن به شدت دیده می شود. بدن سازی یا زیبایی اندام (Body Building) ورزشی است که در آن فرد بدن ساز با انجام تمرینات مختلف قدرتی و استقامتی بر روی عضلات خود،همچنین تغذیه مناسب و استراحت کافی، به ساخت بدنی حجیم و متناسب مبادرت می ورزد.
در این رشته ورزشی، بعضی از داروها به صورت ناآگاهانه و خودسرانه و یا به صورت عمدی و به قصد دوپینگ مورد سوء استفاده قرار می گیرند.

داروهای هورمونی یا دوپینگی، داروهای نیروزایی هستند که مصرف آنها بسیار مضر است و حتی در برخی موارد خطر مرگ را به همراه دارد.مکمل هایی که در برخی از رشته های ورزشی به خصوص بدن سازی مورد استفاده قرار می گیرند، باید زیر نظر پزشک یا مشاوره تغذیه و با رعایت رژیم غذایی باشد.

در این مقاله به معرفی مکمل های غذایی،داروهای هورمونی و مخاطرات استفاده نادرست از آنها می پردازیم:

مکمل های غذایی- رژیمی فراورده هایی هستند که حاوی مواد مغذی بوده و فقدان یا کمبود یک یا چند ماده مغذی اولیه در برنامه غذایی روزانه را تکمیل می نمایند و هیچگونه ادعای تشخیصی، پیشگیری و یا درمانی از یک بیماری خاص را ندارند.

مکمل ها به دو دسته مکمل های تغذیه ای و دارویی تقسیم می شوند که مانند هر ترکیب دیگری اگر بی رویه و نابجا مصرف شوند می توانند عوارض کوتاه مدت و یا بلند مدت خفیف و یا کشنده ای داشته باشند.

در میان مکمل های تغذیه ای، مکمل های پروتئینی پرمصرف ترین مکمل ها است که ممکن است این نوع مکمل با املاح و ویتامین ها غنی شده باشد.این مواد در بدن سازی می توانند به همراه برنامه غذایی اصولی و تمرینات ورزشی منظم به کارایی و قدرت عضلات افزوده و به رشد عضلات نیز کمک کنند،ولی در مصرف آنها نکات ذیل حتما مورد توجه قرار گیرد:

۱- مصرف پروتئین بیش از نیاز بدن ضرورتا منجر به تولید ماهیچه نمی شودکالری اضافه که می تواند از طریق پروتئین وارد بدن شود، اگر در بدن استفاده نشود به شکل بافت چربی ذخیره می شود.

۲- در برخی مواد غذایی اجزا و ترکیباتی مثل چربی ها وجود دارد که ممکن است ورزشکار نخواهد مصرف کند بنابراین به نوعی مصرف مکمل های پروتئینی می تواند برای این دسته از افراد توصیه شود اما مقدار استفاده از مکمل ها باید مطابق با نیاز ورزشکار،فعالیت بدنی وی، جثه، سن و وضعیت فیزیولوژیکی اش زیر نظر پزشک ورزشی تجویز گردد.

۳- به خاطر داشته باشیم، مصرف پروتئین مازاد بر نیاز ممکن است در درازمدت به کلیه ها آسیب برساند و بالاخره مسئله آسیب های کبدی نیز در اثر مصرف بی رویه مکمل های پروتئینی مطرح شده است.

مکمل های دارویی شامل یکی از موارد ویتامین ها ، املاح، گیاهان و مواد طبیعی مانند جنسینگ،اسیدهای آمینه و یا هر ماده دیگر به منظور افزایش دریافت روزانه می باشند که به صورت قرص، کپسول و یا پودر در اختیار مصرف کننده قرار می گیرد.در هنگام خرید و مصرف آنها به نکات زیر توجه شود:

۱- فقط داروخانه ها صلاحیت فروش داروها و مکمل های ورزشی را دارند.تهیه مکمل ها در هر جایی غیر از داروخانه مجاز نمی باشد. عرضه مکمل های ورزشی خارج از داروخانه ممنوع است.

۲- مکمل های دارویی که به صورت غیر مجاز و قاچاق وارد کشور می شوند به دلیل اینکه بر روند انتقال و توزیع آنها نظارت نمی شود اطلاعات دقیقی در خصوص محل تولید، نحوه تولید،کشور سازنده، فرمولاسیون، شرایط نگهداری و نقل و انتقال آن، حتی تاریخ مصرف و تغییر در محتوای محصول وجود ندارد و هیچ کس مسئولیت عواقب پیش آمده توسط محصول را پذیرا نیست.

۳- مکمل هایی که از مراکزی غیر از دازوخانه ها تهیه می شود،باید دارای برچسب مخصوص وزارت بهداشت باشد و مصرف کنندگان می توانند برای تایید آن، به معاونت غذا و داروی دانشگاه های علوم پزشکی مراجعه نمایند.(تاییدیه محصول به صورت شماره ای به نام IRC و یا شماره پروانه بهداشتی واردات می باشد که به صورت برچسبی فارسی روی قوطی محصول درج می گردد).

۴- توجه به نام و شرایط شرکت تولید کننده و مواد موثر مکمل خریداری شده،چک کردن برچسب مکمل دارو از نظر ترکیبات دیگر( ترکیباتی مانند گندم، ذرت، تخم مرغ و یا ژلاتین آلرژن هستند) و توجه به محدودیت مصرف برخی مکمل ها برای گروه یا سن خاص(مردان،زنان، زنان باردار،…) از جمله موارد احتیاط برای خرید و تهیه مکمل ها می باشد.

۵- در مورد برخی مکمل ها مانند کراتین نیاز به مصرف زیاد آب وجود دارد و یا کسانی که مشکلات کبدی و کلیوی دارند، به هیچ عنوان نباید از این داروها استفاده کنند.

۶- برخی از داروها و مکمل های غیر مجاز در عطاری ها به فروش می رسد.این داروها علاوه بر اینکه عوارض مکمل ها و داروهای هورمونی را دارند، ممکن است از مواد غیر مجاز و تاریخ مصرف گذشته تهیه شده باشند و احتمال خطر مضاعفی را ایجاد کنند.