خبربندر، ضرغام خرمی: تابستان ، گرما و شرجی و کمبود و نبود برخی از امکانات رفاهی آدم را وسوسه می‌کند تا از گناوه دل بکند و راهی شهر خوش آب و هوا و امکانات رفاهی ممتاز بشود . اما دلبستگی به شهر ریشه در خاطرات دوران کودکی و مدرسه دارد. حس تعلق سرزمینی باعث پیوند عمیق شهروندان اصیل گناوه که حتی خارج از شهر زندگی می کنند نیز شده است .
کسی که در شهر گناوه چند سالی زندگی یا رفت و آمد کرده باشد احساس غریبی نمی کند ، کنار دریای گناوه که می نشینی از دغدغه زندگی پر تلاطم دور می شوی ، مردم گناوه ، مردمی مهمان نواز ؛ اصیل شامل طوایفی از بلوک حیات داود ، لیراوی و دشتی و شبانکاره با گویش و لهجه زیبا ،روابط فامیلی عمیقی بین مردم برقرار است که نمود آن را در آیین های غم و شادی به خوبی می توان مشاهده کرد . رسوم کهن مردم گناوه که در گذشته وجود داشته همه حکایت از فرهنگ، تمدن و حس انسان دوستی مردم این دیار دارد هر چند فرهنگ امروز آمیزه ای از از فرهنگ سنتی و مدرن است . دربین مردم سادات بویژه سادات روستای گماران همیشه مورد احترام بوده اند
گناوه شهری است با پیشینه درخشان تاریخی و غنی ، در گفتگوی که با آقای علیرضا خلیفه زاده نویسنده تاریخ داشتم گفت که
گناوه از دوره ساسانیان بندر آباد بوده ، می توان ان را بندری ساسانی قلمداد کنیم البته براساس سکه های موجود از لحاظ اقتصادی، قبل از ظهور ابوسعید گناوه ای رشد اقتصادی قابل توجه ای داشته است. همچنین دکتر رضا دشتی ، مدرس دانشگاه ، نویسنده و پژوهشگر تاریخ در مقاله ای گناوه بندری بر کرانه خلیج فارس عنوان می کند
خصوص وجه تسمیه گناوه اسامی مختلفی در منابع قدیم ذکر شده است . از جمله گنفه ، جنفه و جنابا بعضی از مورخان قدیم بنای این شهر را به جنابه ابن طهمورث دیوبند از پادشاهان سلسله ما قبل تاریخی پیشدادی ذکر کرده اند .هر چند اثبات این مدعی بسیار مشکل و غیر ضروری می نماید ولی این امر خود نشانه ای از قدمت تاریخی گناوه است . اما در خصوص قدمت گناوه باید گفت که این شهر در هزاره دوم یا اول قبل از میلاد وجود داشته و جزء قلمرو دولت عیلام بوده است زیرا که قلمرو عیلام از سمت جنوب تا ریشهر ( بوشهر فعلی ) امتداد داشته است . پادشاهان معروف عیلامی در دوران طلایی تمدن عیلام همچون : شلیهاک اینشوشیناک ، هوبان نومنا و شوتروک ناخونته در مناطقی بین جنابا و ریشهر معابد و بناهای چندی احداث کرده بودند از جمله این بناها معبد کیریری شه ایزد بانوی تمدن عیلام بود پروفسور دکتر خدایی باستان شناس و استاد دانشگاه معتقد است که معبد این رب النوع معروف عیلامی در منطقه گناوه بوده است . گناوه در دوران ساسانی جز کوره (خوره یا ولایت ) ارجان ، غربی ترین ولایت یا کوره پنجگانه فارس بوده است
گناوه توانایی بالقوه ای دارد ولی همچنان به جایگاه که شایسته آن باشد دست نیافته است. تحقق آرزوهای دیرین این دیار کهن مثل توسعه راههای مواصلاتی، سینما، فرودگاه، و..می تواند این شهر را به جایگاه ممتاز در منطقه مبدل کند .
