مهاجرت و پیامدهای اجتماعی آن
طیبه پوربهی
دکتری جامعه شناسی مسائل اجتماعی ایران

خبربندر: مهاجرت بعنوان یکی از پدیده های اجتماعی مبتلا به بسیاری از جوامع به حساب می آید و دارای تبعات مثبت و منفی بسیاری برای فرد مهاجر و شهروندان جامعه مقصد می باشد. مهاجرت از یک طرف به عنوان عامل پویایی جمعیت و تحولات جمعیتی ، اجتماعی و اقتصادی به شمار می آید و می تواند تکثرگرایی را درجامعه مقصد تقویت کند و بعنوان یک عامل بسیار مهم در تغییرات اجتماعی باشد و از سوی دیگر نیز می تواند توازن، توزیع و پراکندگی جمعیت را در مناطق مهاجرپذیر دچار اختلال نماید.
مهاجرت همچون دیگر آسیب های اجتماعی دارای ابعاد چندوجهی است. لذا در این راستا اگر افرادی که به کشورهای دیگر و یا حتی مهاجرت درون کشوری می نمایند؛ افرادی متخصص و با تجربه و نخبه باشند قطعا این افراد برای کشور و استان مقصد دارای کارکرد مثبت می باشند و در اعتلای فرهنگی و توسعه اجتماعی و رشد اقتصادی آن جامعه تأثیرگذار می باشند.
مهاجرت به دو صورت درون کشوری و از یک استان به استان دیگر و یا از یک شهر به شهر دیگر و یا مهاجرت به کشورهای دیگر اتفاق می افتد.
هدف از مهاجرت ، به عوامل متعددی از جمله دستیابی به رفاه اجتماعی بیشتر، برخورداری از امکانات بیشتر، اشتغال ، فقرمالی، شرایط نامساعد اجتماعی، جنگ، عدم امنیت، اشتغال و … انجام می گیرد.
همانطور که در بالا اشاره شد مهاجرت با دلایل مختلف کاری، تحصیلی، سرمایه گذاری و … اتفاق می افتد. لذا براین اساس و با توجه به تعاریف بالا که شرح آن گذشت در مورد مهاجرت های داخل کشور برخی از استان ها دارای پتانسیل و ظرفیت ها و فرصت های شغلی و یا اجتماعی بیشتری برای سکونت می باشند که در جذب مهاجر تأثیر فراوانی دارند.
استان بوشهر یکی از استان های مهاجرپذیر کشور است که پتانسیل اقتصادی و انرژی بالایی در این راستا دارد و باتوجه به حضور صنایع بزرگ نفت و گاز ؛ پتروشیمی و نیروگاه اتمی و صنایع معدنی باعث جذب نیروهای غیربومی و مهاجران زیادی با خرده فرهنگ های مختلف شده است. که این مهم تبعات منفی بسیاری برای این استان به همراه داشته است.
استقرار صنایع فوق الذکر علاوه بر آلودگی های زیست محیطی؛ بر تراکم و توزیع و پراکندگی جمعیت تأثیرگذار بوده و همچنین باعث تغییر و دگرگونی در متغیرها و مؤلفه های فرهنگی مختلفی به خصوص آداب و رسوم، زبان، گویش، لهجه، نوع پوشش، سبک زندگی و غذای مردم محلی این مناطق شده است.
از دیگر تبعات منفی مهاجرت به این استان از بین رفتن بسیاری از فرصت ها از قبیل محدودیت اشتغال برای بومیان منطقه ، مسکن مناسب، و آسیب های اجتماعی ایجاد شده در شرایط افزایش جمعیت است.
بروز حاشیه نشینی و شکل گیری مناطق کم برخوردار در حاشیه شهرها از دیگر پیامدهای منفی است که می تواند زمینه پیدایش مسائل اجتماعی فزاینده ای همچون فقر ، بیکاری، اشتغال موقت و انگلی، اعتیاد و به وجود آمدن شبکه های دلالی و… شود.
حاشیه نشینان خارج از مناسبات تولیدی ناپایدار شهری به درآمدهای انگلی و مناسبات ناسالم اقتصادی روی می آورند و در این مناطق به دلیل نبود نظارت رسمی اجتماعی و عدم خودکنترلی بدلیل غریب بودن مهاجران در آن مناطق بزهکاری و قاچاق مواد مخدر گسترش می یابد و ساختار جامعه شهری را در معرض آسیب های جدی قرار می دهد.
برای ساماندهی حاشیه نشینی چه باید کرد؟
فاصله طبقاتی میان جوامع حاشیه نشین و کم برخوردار با جوامع شهری باعث بروز شکاف و نابسامانی در اوضاع اقتصادی و اجتماعی می گردد. لذا پیشنهاد می گردد:
۱-مهندسی اجتماعی همراه با پیوست های فرهنگی برای اجرای برنامه های اجتماعی و فرهنگی تدوین گردد و باید قبل از توسعه شهری و محیطی و زیرساخت های عمرانی ظرفیت های اجتماعی و فرهنگی مورد توجه قرار گیرد.
۲-برای حل مسائل اجتماعی در هر جامعه ای حضور مشاوران و متخصصان علوم اجتماعی ضروری است زیرا شناخت امور و مسائل اجتماعی امری درحیطه صلاحیت متخصصان اجتماعی است زیرا آنان عامل
شایسته ای برای ارائه راهکار و حل مسائل اجتماعی می باشند.
۳-استقرار پاسگاه انتظامی و پلیس به منظور برقراری نظم و حفظ امنیت و کنترل ترافیک و اجرای قوانین راهنمایی و رانندگی در مناطق حاشیه نشین ، احداث اماکن عام المنفعه مانند مدرسه، مراکز بهداشت و درمان، فروشگاه های بزرگ، آموزشگاه های علمی و آموزشی و استقرار شهرداری و … باعث توسعه و ساماندهی مناطق حاشیه نشین می گردد.