خبر بندر: اعتیاد، کودکان کار، خانواده‌های از هم پاشیده، طلاق، بزه‌کاری کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست و… موضوعاتی است که نمی‌توان از کنار آنها به‌سادگی گذشت، چراکه هر کدام از این مسائل گاه ضربات جبران‌ناپذیری به روح افراد وارد می‌کند که هیچ مرهمی نمی‌تواند آن را تسکین بخشد. شاید هر کدام از موضوعاتی که در بالا به آنها اشاره شد، در آغاز تهدیدی برای سلامت اجتماع دانسته نشوند اما با گذر زمان آثار سوء آنها بر پیکر جامعه خود را به رخ می‌کشد، هرکدام به طریقی. حال که درنگ می‌کنیم، می‌بینیم روزبه‌روز به آمار طلاق، فحشا، بزه‌کاری، فقر، اعتیاد و … افزوده می‌شود، آماری که نگران‌کننده است و تنها راه کاستن از حجم آن، پیشگیری است، چراکه همیشه هزینه‌های پیشگیری در مقایسه با درمان کمتر است اما باید در این زمینه با برنامه ظاهر شد.
بدیهی است یکی از راهگشاترین راهکارها برای کاستن آسیب‌ها و مشکلات اجتماعی تقویت عرصه‌های فرهنگ‌ساز است. از این‌رو، هنر نمایش به‌ویژه نمایش خیابانی مستعد نمایش عریان و گویای آسیبهای اجتماعی است. هنری که خود متولی مشخصی ندارد و سخت نیاز به توجه دارد اما با وجود همه این بی‌توجهی‌ها، با تولید آثار پرمحتوا با مضامین اجتماعی در راستای کاستن آفت‌ها، آسیب‌ها و معضلات اجتماعی تلاش می‌کند. کارگردانان و هنرمندانی که در حوزه تئاتر خیابانی فعالیت می‌کنند، با پرداختن به مسائل زنان، کودکان کار، خانواده‌های از هم پاشیده و نمایش چهره سیاه فقر، اعتیاد، بزه‌کاری و… نهایت تلاش را دارند تا جامعه در لاک فرورفته را به خود آورد و به آنها تلنگر وارد کند که همه ما مسوولیم در برابر این همه نابرابری؛ چراکه گاه رفتارهای نامناسب ما در سطح اجتماع این معضلات و آسیب‌ها را تشدید و درمان آن را دشوارتر می‌کند. خوشبختانه تئاتر خیابانی این قابلیت را دارد که چشمان مردم گذر را حتی خیلی کوتاه به روی واقعیتی که از آن غافل هستند، بگشاید و همان تلنگر کوتاه آنها را به فکر بیندازد و آنها را نسبت به آن موضوع حساس‌تر کند.
بنابراین نمایش خیابانی فرصتی است که می‌توان با توجه کردن به آن، از ظرفیتش برای مقابله با آسیبهای اجتماعی و فرهنگ‌سازی و درونی کردن بسیاری از باید و نبایدها در جامعه سود جست. محمد مظفری که نامی آشنا در عرصه تئاتر خیابانی استان بوشهر دارد و افزون بر کارگردانی تئاتر، در حوزه نویسندگی و پژوهش مستعد و صاحب اثر است، با تولید آثار پرمحتوا و فاخر توجه ویژه‌ای به مقوله خانواده دارد، او در این سال‌ها کوشیده است در چارچوب تئاتر خیابانی با شناسایی، معرفی و نمایش آسیب‌هایی که کانون گرم خانواده‌ها و در پی آن جامعه را تهدید می‌کند، مردم را به چاره‌اندیشی و تفکر دعوت کند. او به‌تازگی یک اثر خیابانی به‌نام «زیر پوست شهر» تولید کرده است که زنگ نخستین اجرای آن را اصغر جوادی، هنرمند پیشکسوت تئاتر بوشهر پنجشنبه گذشته (۵ بهمن‌ماه) به‌صدا درآورد. این اثر به‌روال کارهای دیگر این کارگردان به آسیب‌هایی می‌پردازد که کانون خانواده را از هم می‌پاشد و قرار است تا پایان بهمن‌ماه به اجرای عموم رود. در این زمینه گفت‌وگویی را با محمد مظفری صورت دادیم که در ادامه می‌آید.
نمایش خیابانی «زیر پوست شهر» چه قصه‌ای را روایت می‌کند؟
نمایش «زیر پوست شهر» دقیقا همان قصه‌ها و دردهایی را که زیر پوست شهر جریان دارند، روایت می‌کند. همان قصه‌هایی که ما از آن غافل هستیم. قصه‌هایی که آسیبهای جامعه ما را روایت می‌کنند؛ آسیب‌هایی که متاسفانه خانواده ایرانی را به خطر انداخته و باید برای مبارزه با آن چاره‌ای اندیشید.
ایده نمایش «زیر پوست شهر» را از کجا گرفتید و فکر می‌کنید آدم‌های این قصه را چقدر در جامعه می‌بینیم؟
قصه «زیر پوست شهر» دغدغه ذهنی من بود و شاید خیلی‌های دیگر و خود شما هم به این دغدغه‌ها بی‌توجه نباشید. اصلا رسالت هنر این است که گره‌های مشکلات جامعه را بگشاید و هنرمند با خلاقیت و ایده‌پردازی برای رفع این چالش‌ها و معضلات چاره‌اندیشی کند؛ از این‌رو، من هم همواره کوشش کردم که دغدغه‌های جامعه را در قالب تئاتر خیابانی برای مردم گذر که مخاطب خاص تئاتر هم نیستند، بازکنم، گره‌افکنی کنم، گره‌گشایی کنم تا اندکی آنها را به تامل در پیرامونشان ترغیب کنم، زیرا آدم‌های این قصه را به‌وفور در اطراف خودمان می‌بینیم اما بی‌توجه از کنارشان عبور کرده‌ایم.
در این اثر هم مانند آثار دیگرتان به آسیبهای اجتماعی پرداخته‌اید، فکر می‌کنید هنر نمایش می‌تواند در کاهش آسیبهای اجتماعی و فرهنگ‌سازی در جامعه موثر ظاهر شود؟
برای مبارزه با آسیبهای اجتماعی باید جامعه را آموزش داد؛ آموزش‌هایی که در راستای پیشگیری است. خانواده‌ها به‌خصوص زوج‌های جوان و دختران و پسران باید قبل و بعد از ازدواج آموزش ببینند. زنان و مردان جامعه ما باید مهارت‌های زندگی را فرا بگیرند. البته همه اینها را نمی‌شود به‌صورت مستقیم و صرفا با برگزاری کلاس درس منتقل کرد. یکی از رسانه‌هایی که می‌تواند برای انتقال این مفاهیم قابل اتکا باشد، تئاتر است؛ تئاتری که بین مردم بیاید.
منظورتان تئاتر خیابانی است؟
بله؛ چون تئاتر صحنه نمی‌تواند دین این رسانه مهم را به جامعه ادا کند. ارتباط تئاتر صحنه با بدنه جامعه ما خوب نیست و سهم خانواده‌های ایرانی از صندلی‌های تئاتر کافی نیست. در خیلی جاها اصلا امکان به صحنه رفتن نمایش نیست و اینجاست که تئاتر خیابانی می‌تواند جور خیلی از کمبودها وکم‌کاری‌ها را بکشد.
چرا محمد مظفری در حوزه نمایش تمام دغدغه‌اش نمایش خیابانی است، حوزه‌ای که همچنان سهم اندکی در بودجههای تئاتری دارد. چه راهکاری دارید که این هنر بیشتر از قبل دیده شود؟
همانطور که اشاره کردید، تئاتر خیابانی سهمش از بودجه فرهنگی کشور و حتی بودجه تئاتر کشور بسیار نا‌چیز است، راهکار این است که به آن توجه شود! جدی گرفته شود و به آن ایمان آورده شود!
در گفت‌وگوی پیش گفتید تئاتر خیابانی متولی ندارد، آیا هنوز هم بر همان قول هستید؟
این‌که گفتم تئاتر خیابانی متولی ندارد، به این معنی نیست که برای آن در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مسوولی تعیین نشده است، بلکه منظور این است که مسوولان ما هنوز به تاثیر آن در حوزه های مختلف ایمان ندارند. هنوز نمی‌دانند که در حوزه فرهنگ عمومی که مشکل اصلی جامعه ماست، تئاتر خیابانی می‌تواند به عنوان یک رسانه کارگشا موثر باشد، البته این هنر در سایر حوزه‌ها مثل محیط زیست، فرهنگ‌سازی، آموزش شهروندان و… می‌تواند راهگشا باشد، بهشرطی که مسوولان به قابلیت آن ایمان بیاورند. متاسفانه در استان‌ها نهاد یا انجمن مستقلی برای این هنر مردمی وجود ندارد.
آیا در این کار به مشکلات زنان هم توجه کرده‌اید؟
بله؛ در نمایش «زیر پوست شهر» مشکلات زنان جامعه ایران به‌صورت پررنگ دیده شده است. مثل خشونت علیه زنان و… البته نمایش پیشین من هم که در سراسر استان اجرای عمومی شد، در آن به مسائل و مشکلات زنان جامعه ایران پرداخته شد اما به‌طور کلی باید بگویم که در آثارم شخصیت‌های زن و مرد به یک اندازه سهم دارند.
یکی از صحنه‌های غم‌انگیزی که در سطح جامعه عموما با آن روبه‌رو هستیم، کودکان کار است، شما در آثارتان چگونه به این کودکان توجه کرده‌اید؟
در نمایش «خانه ما» که با حمایت معاونت اجتماعی دادگستری کل استان بوشهر تولید شد و در سراسر استان اجرا کردیم، به کودکان کار پرداختیم؛ به‌عبارتی این نمایش با ظرافت شخصیت و مشکلات آنها را روایت کرد.
در آثارت بیشتر روی چه موضوعاتی تمرکز دارید و چرا؟
در آثارم در کنار پرداختن به مسائل اجتماعی که نیاز جامعه امروز است، به آیین‌هایی که در حال فراموشی هستند، نیز توجه ویژه دارم، چون هر دو مقوله نیاز به توجه دارند. ما با زنده کردن آیین‌ها می‌توانیم فرهنگی غنی خودمان را احیا کنیم، در نتیجه با تقویت استوانه‌های فرهنگی‌مان می‌توانیم به امر فرهنگ‌سازی بهتر همت بگماریم و در سایه این مهم، از حجم آسیبهای اجتماعی بکاهیم.
در نمایش خیابانی شما دکور خاصی ندارید، چگونه حال و هوای و فضای جنوب را در آن منعکس می‌کنید؟
یکی از مشکل‌ترین گونه‌های اجرا در تئاتر اجرای فضای باز یا خیابانی است، زیرا باید برای ارتباط با تماشاگری که در حال گذر است و اصلا از قبل برنامه‌ای برای دیدن تئاتر نداشته، بدون هیچ دکوری با کمترین امکانات برنامه‌ریزی کنی و این خیلی مشکل است، بدیهی است برای جلب توجه مخاطب باید خلاقیت به خرج دهی و یک اثر جذاب تولید کنی. باید کاری کنی که به کمک حرکت و دیالوگ فضای مورد نظرت را برای مردم گذر ترسیم کنی. من در بیشتر آثارم تلاش کردم که موضوعات انتخابی مرتبط و جان گرفته از فضا و اقلیم جنوب باشد.
آیا نمایش خیابانی در بوشهر توانسته خودش را بیابد و در جشنواره‌های معتبر خودی نشان دهد؟
بوشهر یکی از استان‌های مستعد در حوزه تئاتر خیابانی است ولی خب باید برای توسعه آن برنامه‌ریزی کرد.
حضور نمایش «سلبریتی‌های گمنام» نوشته فرامرز کلانتری و کارگردانی سپیده حجامی در سی و ششمین جشنواره فجر را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
نویسنده این اثر (فرامرز کلانتری) یکی از هنرمندان موفقی است که تئاتر خیابانی را در کنار تئاتر صحنه کار می‌کند و حضور این اثر به کارگردانی خانم حجامی در جشنواره تئاتر فجر نشانگر شایستگی هنرمندان استان در بخش تئاتر خیابانی است.
تعامل انجمن هنرهای نمایشی استان بوشهر با گروه‌هایی که نمایش خیابانی تولید می‌کنند چگونه است؟
انجمن نمایش تعاملش با هنرمندان خوب است ولی نمی‌تواند از تئاتر خیابانی حمایت کند؛ چون اعتبار کافی ندارد. به همین دلیل نمی‌تواند برنامه‌ریزی مشخصی برای این گونه نمایشی کند. نمی‌تواند یک گروه نمایشی را به پایتخت اعزام کند. ای کاش بودجههای هنری به‌طور مستقیم به انجمن‌ها واگذار می‌شد.
سخن پایانی؟
نمایش خیابانی «زیر پوست شهر» تا پایان بهمن به اجرای عموم می‌رود. از این‌رو، همشهری عزیز ممکن است ما فردا در محله شما باشیم؛ اگر گروه اجرائی ما یا هر گروه نمایش خیابانی دیگر را دیدید، دقایقی در کنارشان بمانید، شاید… .
یادآوری می‌شود، نمایش «زیر پوست شهر» به نویسندگی و کارگردانی محمد مظفری از اول تا پایان بهمن‌ماه در بوشهر اجرا می‌شود و در آن درنا همتی، حسن بحرانی و محسن طاهریان به هنرنمایی می‌پردازند. این نمایش که شنبه‌شب (۷ بهمن‌ماه) دومین اجرای خود را در میدان تشریفات بوشهر به پایان رساند، کاری از گروه نمایشی «ایلیا» است و به سفارش معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری کل استان بوشهر تولید شده است./منبع: بامداد جنوب- الهام بهروزی
